piątek, 10 grudnia 2010
Wierzcholce jako cel kultury regionalnej (odtwarzanie plemienia).
poniedziałek, 22 listopada 2010
Tożsamość miejsca. Zakorzenienie.
Obserwatorium Karkonoskie - odsłona trzydziesta ósma. 25 listopada 2010r. W spotkaniu udział wzięli Grzegorz Kapla oraz Marcin Zawiła. Spotkanie wstępem poprzedził i poprowadził Andrzej Więckowski.
wtorek, 26 października 2010
Bractwa rycerskie. Zabawy (mimowolne) w Niemców.
W spotkaniu udział wzięli: Andrzej Ciosański oraz Andrzej Więckowski (wstęp i prowadzenie).
wtorek, 21 września 2010
Muzealnictwo i zabytki. Dewastacja i ruiny.
Obserwatorium Karkonoskie - odsłona trzydziesta szósta. 23 września (czwartek), godzina 18.00.
W spotkaniu udział wzięli:
Stanisław Firszt - dyrektor Muzeum Przyrodniczego w Jeleniej Górze.
Wojciech Kapałczyński - kierownik Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków we Wrocławiu - Delegatury w Jeleniej Górze.
Wstęp i prowadzenie: Andrzej Więckowski.
W spotkaniu udział wzięli:
Stanisław Firszt - dyrektor Muzeum Przyrodniczego w Jeleniej Górze.
Wojciech Kapałczyński - kierownik Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków we Wrocławiu - Delegatury w Jeleniej Górze.
Wstęp i prowadzenie: Andrzej Więckowski.
środa, 28 lipca 2010
Kultura i obyczaje Wierzcholców
Obserwatorium Karkonoskie - odsłona trzydziesta piąta. 24 czerwca 2010r. Udział wzięli: Jan Cirut oraz Konrad Przezdzięk. Wstęp i prowadzenie: Andrzej Więckowski.
Już do końca życia zostałem pod wrażeniem tamtej wędrówki w Karkonosze i biesiady w Jaworowej Dolinie. Często i zupełnie niespodziewanie, bez żadnego związku z okolicznościami, po prostu nagle przypominałem sobie tamtą majówkę, a zwłaszcza te pierwsze jej chwile, kiedy biesiadnicy mnie nie zauważali mimo mojej nie ukrywanej obecności na odległość ręki. Niewidzialność moja wtedy, jej silne wrażenie, pamięć moja przez całe życie przywoływała często, bardzo często i nie pytając mnie wcale o zdanie, jakby wbrew mojej woli. Naprawdę nie było żadnego powodu, by tak natrętnie wspominać tamte obrazy. Bo cóż takiego właściwie się wtedy wydarzyło? Wycieczka w góry była wprawdzie skrajnie wyczerpująca, a spojrzenia w dolinę rabowały oddech wspaniałością perspektywy, ale przecież bywałem w Alpach i przeżywałem bardziej dramatyczne wycieczki i większe perspektywy, trwogą obejmowały mnie dalsze dale. Spotkałem nieoczekiwanie na samej grani dziwnych biesiadników, którzy nocą ucztowali tańcząc i śpiewając w jakimś dialekcie słowiańskim, ale przecież także mówili śląską, miejscową niemczyzną, byli zatem ludźmi stąd, z tej ziemi, którzy być może pielęgnowali swoje pradawne słowiańskie pochodzenie, a może byli to polscy robotnicy najemni, którzy świętowali z jakiejś dla siebie ważnej okazji. Jednym słowem można było na to zdarzenie patrzeć ze zwykłej perspektywy i traktować je jako coś najzupełniej naturalnego. Jako coś zdarzającego się może nie na co dzień, ale często, tak często jak biesiady na trawie, jak wszelkiego rodzaju ludowe świętowanie, które chrześcijańskie jest na wierzchu, ale pod spodem archaiczne i pogańskie. Wspominam bowiem te tańce zapamiętałe, które wprawdzie nie były orgiastyczne, ale orgię na myśl przywodziły. Chodzi mi też o śpiewy, które w uporczywym powtarzaniu krótkich fraz wprowadzały w trans i zapamiętanie, nie gasiły jednak świadomości. Można powiedzieć wszakże, że ludowe świętowanie ani przez to, że odbywa się na trawie, ani przez to że zachowało archaiczne i pogańskie treści nie jest niczym niezwykłym, ale świętowanie na wysokiej grani górskiej wzbudza co najmniej zdziwienie. Otóż wcale dziwić nie musi, gdy wiemy, a wiemy dobrze i jeszcze tu i ówdzie ślady tego widzimy, nie mówiąc o budach pasterskich, czy wręcz o skupiskach tych bud, że w Karkonoszach Wojna Trzydziestoletnia wypędziła ludzi z miast i wsi w dolinach wysoko w góry, gdzie chronili się przed mordem i grabieżą najróżniejszych wojsk, które w zdziczeniu i okrucieństwie nie miały sobie równych w historii. Mieszkańcy dolin Karkonoskich od XVII stulecia żyli blisko grani głównego masywu, zatem i ten fakt przemawia za traktowaniem mojej przygody jako zdarzenia ciekawego, ale nie tajemniczego przecież. Biorąc to wszystko pod uwagę rozsądek i rozum podpowiadają, że żadnej tajemnicy w moim spotkaniu z Wierzcholcami nie było. Czym jednak wytłumaczyć fakt, że gdy pytałem o nich, nikt nie potrafił nic o nich bliższego powiedzieć, a większość nagabywanych twierdziła, że słyszy o nich pierwszy raz z moich ust. Przy czym to niezłomne zapewnienie, że słyszą o nich po raz pierwszy z moich ust zawsze odbywało się w pewien stały, niezmienny sposób, niezależnie od tego, czy odpowiadał stary czy młody, kobieta czy mężczyzna ― mianowicie z ironicznym uśmieszkiem, w którym było jakby porozumiewawcze mrugnięcie okiem. Inni zastanawiali się, szukali w pamięci wiadomości o Wierzcholcach, bądź szukali w księgach różnych. Przypominali sobie słabo, ale nie byli pewni, albo nie byli pewni, czy coś o nich wiedzą. Natomiast ci z ironicznym uśmiechem odpowiadali natychmiast, jakby byli przygotowani, jakby czekali już z taką właśnie gotową i zawsze taką samą odpowiedzią, że słyszą o nich po raz pierwszy z moich ust. Z moich ust, te moje usta w ich odpowiedziach nabrzmiewały jakoś i wilgotniały, że zawsze musiałem je ocierać z wilgoci, nie wiadomo czy ze śliny czy też z krwi po mimowolnym przygryzieniu wargi. Te gwałtowne i nie dające się uniknąć ocieranie ust jest takim maniakalnym objawem czegoś dziwnego, bo przecież nigdy w żadnych okolicznościach nie miałem skłonności do maniakalnych odruchów, a w tym przypadku, jakby mnie ktoś zaczarował. Jest też cały szereg innych wydarzeń co najmniej dziwnych, choć wytłumaczenie ich dziwności jest zaiste trudne, gdyż zawsze są to wydarzenia na granicy normalności. Są one tyleż normalne, co tajemnicze. Dzieją się na grani, cha cha cha, rzeczywistości. Oto na przykład wsiadam w Kowarach do dyliżansu, gdy nagle czymś zaniepokojone konie ruszają nieoczekiwanie, gdy ja nachylam się po sakwę podróżną z głową pod tylnym kołem. Szybko i z mocą, choć jakoś dziwnie miękko i delikatnie przyciąga mnie do siebie blondyn o jasnoniebieskich oczach i w jakimś trudnym do określenia stroju. Stawia mnie przed sobą i uśmiecha się lekko ironicznie, a ja zamiast mu podziękować za uratowanie życia, a co najmniej zdrowia, muszę ocierać maniakalnie usta, na co on wybucha dźwięcznym śmiechem i kłaniając się odchodzi. Gdy pozbierałem się z zażenowania oraz fizycznej dezorientacji i rozglądam się za nim, już go nie ma. Kto to był, pytam poczmistrza, a to ktoś miejscowy, odpowiada, zawsze przynosi i odbiera listy. No i co w tym dziwnego, zapytałby każdy człowiek kierujący się zdrowym rozsądkiem. Zdarza się przecież, że ktoś ratuje ci życie. No pewnie, ma w sobie taki ktoś coś z anioła stróża, ale przecież to nic dziwnego, że w stanie skrajnej emocji wywołanej zagrożeniem śmiertelnym ludzie i sprawy wyglądają nieco inaczej. W stanie silnego wzburzenia ten jasnooki blondyn mógłby nawet mieć skrzydła. Ach, ale przecież nie o to chodzi, rzecz w tym aliści, że on się tak uśmiechał, właśnie tak: lekko ironicznie i porozumiewawczo. Nie był akcją ratowania mnie w najmniejszym stopniu zaskoczony, w żaden sposób ta akcja nań nie wpłynęła, nie był ani zadyszany, ani poczerwieniały z wysiłku, ani wyraz twarzy nie odpowiadał dramatycznym okolicznościom: od razu miał ten uśmiech na twarzy! Innym razem dokonywałem poważnej transakcji w banku w Jeleniej Górze, gdy na ulicy przed bankiem wybuchła głośna awantura między dwoma młodymi osobnikami, którzy wyzywając się od oszustów tarmosili się za odzienie i bokobrody. Tłumek zebrał się wokoło i nuże podjudzać koguty. Zaprzestaliśmy z oficjalistą formalności i poczęliśmy siłą rzeczy patrzeć na to nieprzystojne widowisko, które nabierało temperatury. W pewnym momencie sczepieni przeciwnicy zatoczyli się na szybę dużego okna banku i zbiwszy ją znaleźli się w kantorze, gdzie okładając się pięściami czynili ogromne spustoszenia w sprzęcie i papierach. Potoczyli się pod moje nogi i tu stała się rzecz najdziwniejsza: spojrzeli na mnie obaj jednocześnie, uśmiechali się ― tak, tak właśnie ― uśmiechali się obaj ironicznie, żadnych śladów bójki na twarzy i tak patrząc na mnie krzyczeli: oszustwo, oszustwo, oszustwo, po czym wstali i spokojnie wyszli z banku. Gdy chwilę później przybiegli policjanci, nie było po nich śladu, a ja ocierałem maniakalnie usta. Właśnie, wycierałem maniakalnie usta. Przysiadłem na krześle i długo nie mogłem zebrać sił i wrażeń. Oczywiście nie było mowy o zakończeniu formalności. Umówiłem się z oficjalistą za tydzień i gdy za tydzień przyjechałem do Jeleniej Góry miasto wrzało od plotek na temat upadku banku, w którym miałem przeprowadzić transakcję. Gdybym ją przeprowadził, straciłbym bardzo wiele, być może więcej niż miałem. Bankier miał upodobanie we wrocławskich, drezdeńskich i berlińskich diwach operetkowych i tak się zapamiętał w miłości do sopranistek, że stracił majątek, co skwitował krótko i dosadnie, wieszając się we wrocławskim hotelu. No i co? Jak to potraktować? Może mi się przywidziało, że ci okładający się pięściami młodzieńcy tylko markowali bójkę? Może mi się przywidziało, że się do mnie ironicznie uśmiechali? Może. I rzecz jasna ich okrzyki, oszustwo, oszustwo, to był przypadek. Niech i tak będzie, niech to był przypadek. Ale w zdarzeniu, którego byłem uczestnikiem kilka miesięcy później, to nie był przypadek, to nie mógł być przypadek, niech to diabli, to na pewno nie był przypadek. Posłuchajcie: udałem się pewnego ranka na przejażdżkę konną z panią M. Była piękna pogoda, słonecznie, ale niezbyt upalnie, konie szły ochoczo. Na potokiem Malina zsiedliśmy z koni na przestronnej łące kolorowej od kwiatów. Śnieżka podcięta Kotłem Łomniczki pięła się horngnejsami w górę i sterczała w promieniach wczesnego słońca. Pani M. zbliżyła się do mnie i uderzając pejczem po sukni powiedziała: Mój drogi Józefie, dlaczego jest pan u nas tak rzadkim gościem, przecież wie pan, jak go lubię…
I co? Może te wszystkie wydarzenia to przypadki, nie ma w nich nic tajemniczego, wszystko da się wytłumaczyć w granicach zdrowego rozsądku? Przyznaję, że dla osoby postronnej, znającej tylko zewnętrzne akty tych wydarzeń, wszystko wydawać się może normalne, a te tylko przeze mnie zaobserwowane uśmiechy ironiczne, te porozumiewawcze uniesienia brwi i prawie mrugnięcia to mogą być tylko moje urojenia, tak jak i jakąś naturalną przyczyną można by wytłumaczyć te moje ocieranie ust, które zresztą tylko w Karkonoszach mi się przytrafia. No cóż, znacie mnie panowie jako człowieka mocno stąpającego po ziemi, jako sceptycznego realistę, który mistycyzm w trywialnym sensie tego słowa traktuje może nie z pogardą, ale z zakłopotaniem. Znacie mnie panowie jako człowieka myśli pozytywnej, teorii skierowanej ku działaniu. Znacie mnie panowie nie tylko jako pisarza, lecz również jako badacza przyrody, który sprawdza w eksperymencie swoje domniemania na temat praw naturalnych. I tu nagle wynurzam się panom jako człowiek, który został naznaczony przez tajemniczy słowiański lud Wierzcholców. Lud, który ze mną utrzymuje jednostronny dyskretny kontakt, pomagając mi i ratując mnie we wszelkiej potrzebie, radząc mi pośrednio poprzez towarzyszące zjawiska, które są jasnymi po rozwiązaniu znakami. Muszę panom powiedzieć, że rozumiem doskonale, iż mogę być otoczony podejrzeniem trywialnego mistycyzmu. Ale tylko i wyłącznie w przypadku spraw związanych z Wierzcholcami i Karkonoszami. Tylko w tym przypadku można mnie podejrzewać, że widzę rzeczy, których nie ma, że tylko wmawiam sobie, że istnieją. Sobie, bo nigdy nikomu o nich nie mówiłem, bo po raz pierwszy dzisiaj o tych sprawach właśnie panom, jako moim przyjaciołom, mówię. Jeśli natomiast istnieją one tylko w moim umyśle, a jest to także jakiś rodzaj istnienia i nikt nie może z pewnością powiedzieć, że jest to rodzaj istnienia godny wzgardy, bo cóż byśmy z ideami robili, my hodowcy myśli jako praktycznej trzody, którą rozmnażamy ku pokrzepieniu żołądków, jeśli natomiast ― powtarzam ― istnieją one tylko w moim umyśle, to istnieją mocniej niż ślady jakiejś innej niezaprzeczalnej rzeczywistości. A najmocniej żyje we mnie wspomnienie tego, że byłem podczas uczty Wierzcholców przez długie chwile niewidzialny. Że patrzyłem na wszystko, że byłem wśród nich i byłem niewidzialny. Niewidzialny.
Już do końca życia zostałem pod wrażeniem tamtej wędrówki w Karkonosze i biesiady w Jaworowej Dolinie. Często i zupełnie niespodziewanie, bez żadnego związku z okolicznościami, po prostu nagle przypominałem sobie tamtą majówkę, a zwłaszcza te pierwsze jej chwile, kiedy biesiadnicy mnie nie zauważali mimo mojej nie ukrywanej obecności na odległość ręki. Niewidzialność moja wtedy, jej silne wrażenie, pamięć moja przez całe życie przywoływała często, bardzo często i nie pytając mnie wcale o zdanie, jakby wbrew mojej woli. Naprawdę nie było żadnego powodu, by tak natrętnie wspominać tamte obrazy. Bo cóż takiego właściwie się wtedy wydarzyło? Wycieczka w góry była wprawdzie skrajnie wyczerpująca, a spojrzenia w dolinę rabowały oddech wspaniałością perspektywy, ale przecież bywałem w Alpach i przeżywałem bardziej dramatyczne wycieczki i większe perspektywy, trwogą obejmowały mnie dalsze dale. Spotkałem nieoczekiwanie na samej grani dziwnych biesiadników, którzy nocą ucztowali tańcząc i śpiewając w jakimś dialekcie słowiańskim, ale przecież także mówili śląską, miejscową niemczyzną, byli zatem ludźmi stąd, z tej ziemi, którzy być może pielęgnowali swoje pradawne słowiańskie pochodzenie, a może byli to polscy robotnicy najemni, którzy świętowali z jakiejś dla siebie ważnej okazji. Jednym słowem można było na to zdarzenie patrzeć ze zwykłej perspektywy i traktować je jako coś najzupełniej naturalnego. Jako coś zdarzającego się może nie na co dzień, ale często, tak często jak biesiady na trawie, jak wszelkiego rodzaju ludowe świętowanie, które chrześcijańskie jest na wierzchu, ale pod spodem archaiczne i pogańskie. Wspominam bowiem te tańce zapamiętałe, które wprawdzie nie były orgiastyczne, ale orgię na myśl przywodziły. Chodzi mi też o śpiewy, które w uporczywym powtarzaniu krótkich fraz wprowadzały w trans i zapamiętanie, nie gasiły jednak świadomości. Można powiedzieć wszakże, że ludowe świętowanie ani przez to, że odbywa się na trawie, ani przez to że zachowało archaiczne i pogańskie treści nie jest niczym niezwykłym, ale świętowanie na wysokiej grani górskiej wzbudza co najmniej zdziwienie. Otóż wcale dziwić nie musi, gdy wiemy, a wiemy dobrze i jeszcze tu i ówdzie ślady tego widzimy, nie mówiąc o budach pasterskich, czy wręcz o skupiskach tych bud, że w Karkonoszach Wojna Trzydziestoletnia wypędziła ludzi z miast i wsi w dolinach wysoko w góry, gdzie chronili się przed mordem i grabieżą najróżniejszych wojsk, które w zdziczeniu i okrucieństwie nie miały sobie równych w historii. Mieszkańcy dolin Karkonoskich od XVII stulecia żyli blisko grani głównego masywu, zatem i ten fakt przemawia za traktowaniem mojej przygody jako zdarzenia ciekawego, ale nie tajemniczego przecież. Biorąc to wszystko pod uwagę rozsądek i rozum podpowiadają, że żadnej tajemnicy w moim spotkaniu z Wierzcholcami nie było. Czym jednak wytłumaczyć fakt, że gdy pytałem o nich, nikt nie potrafił nic o nich bliższego powiedzieć, a większość nagabywanych twierdziła, że słyszy o nich pierwszy raz z moich ust. Przy czym to niezłomne zapewnienie, że słyszą o nich po raz pierwszy z moich ust zawsze odbywało się w pewien stały, niezmienny sposób, niezależnie od tego, czy odpowiadał stary czy młody, kobieta czy mężczyzna ― mianowicie z ironicznym uśmieszkiem, w którym było jakby porozumiewawcze mrugnięcie okiem. Inni zastanawiali się, szukali w pamięci wiadomości o Wierzcholcach, bądź szukali w księgach różnych. Przypominali sobie słabo, ale nie byli pewni, albo nie byli pewni, czy coś o nich wiedzą. Natomiast ci z ironicznym uśmiechem odpowiadali natychmiast, jakby byli przygotowani, jakby czekali już z taką właśnie gotową i zawsze taką samą odpowiedzią, że słyszą o nich po raz pierwszy z moich ust. Z moich ust, te moje usta w ich odpowiedziach nabrzmiewały jakoś i wilgotniały, że zawsze musiałem je ocierać z wilgoci, nie wiadomo czy ze śliny czy też z krwi po mimowolnym przygryzieniu wargi. Te gwałtowne i nie dające się uniknąć ocieranie ust jest takim maniakalnym objawem czegoś dziwnego, bo przecież nigdy w żadnych okolicznościach nie miałem skłonności do maniakalnych odruchów, a w tym przypadku, jakby mnie ktoś zaczarował. Jest też cały szereg innych wydarzeń co najmniej dziwnych, choć wytłumaczenie ich dziwności jest zaiste trudne, gdyż zawsze są to wydarzenia na granicy normalności. Są one tyleż normalne, co tajemnicze. Dzieją się na grani, cha cha cha, rzeczywistości. Oto na przykład wsiadam w Kowarach do dyliżansu, gdy nagle czymś zaniepokojone konie ruszają nieoczekiwanie, gdy ja nachylam się po sakwę podróżną z głową pod tylnym kołem. Szybko i z mocą, choć jakoś dziwnie miękko i delikatnie przyciąga mnie do siebie blondyn o jasnoniebieskich oczach i w jakimś trudnym do określenia stroju. Stawia mnie przed sobą i uśmiecha się lekko ironicznie, a ja zamiast mu podziękować za uratowanie życia, a co najmniej zdrowia, muszę ocierać maniakalnie usta, na co on wybucha dźwięcznym śmiechem i kłaniając się odchodzi. Gdy pozbierałem się z zażenowania oraz fizycznej dezorientacji i rozglądam się za nim, już go nie ma. Kto to był, pytam poczmistrza, a to ktoś miejscowy, odpowiada, zawsze przynosi i odbiera listy. No i co w tym dziwnego, zapytałby każdy człowiek kierujący się zdrowym rozsądkiem. Zdarza się przecież, że ktoś ratuje ci życie. No pewnie, ma w sobie taki ktoś coś z anioła stróża, ale przecież to nic dziwnego, że w stanie skrajnej emocji wywołanej zagrożeniem śmiertelnym ludzie i sprawy wyglądają nieco inaczej. W stanie silnego wzburzenia ten jasnooki blondyn mógłby nawet mieć skrzydła. Ach, ale przecież nie o to chodzi, rzecz w tym aliści, że on się tak uśmiechał, właśnie tak: lekko ironicznie i porozumiewawczo. Nie był akcją ratowania mnie w najmniejszym stopniu zaskoczony, w żaden sposób ta akcja nań nie wpłynęła, nie był ani zadyszany, ani poczerwieniały z wysiłku, ani wyraz twarzy nie odpowiadał dramatycznym okolicznościom: od razu miał ten uśmiech na twarzy! Innym razem dokonywałem poważnej transakcji w banku w Jeleniej Górze, gdy na ulicy przed bankiem wybuchła głośna awantura między dwoma młodymi osobnikami, którzy wyzywając się od oszustów tarmosili się za odzienie i bokobrody. Tłumek zebrał się wokoło i nuże podjudzać koguty. Zaprzestaliśmy z oficjalistą formalności i poczęliśmy siłą rzeczy patrzeć na to nieprzystojne widowisko, które nabierało temperatury. W pewnym momencie sczepieni przeciwnicy zatoczyli się na szybę dużego okna banku i zbiwszy ją znaleźli się w kantorze, gdzie okładając się pięściami czynili ogromne spustoszenia w sprzęcie i papierach. Potoczyli się pod moje nogi i tu stała się rzecz najdziwniejsza: spojrzeli na mnie obaj jednocześnie, uśmiechali się ― tak, tak właśnie ― uśmiechali się obaj ironicznie, żadnych śladów bójki na twarzy i tak patrząc na mnie krzyczeli: oszustwo, oszustwo, oszustwo, po czym wstali i spokojnie wyszli z banku. Gdy chwilę później przybiegli policjanci, nie było po nich śladu, a ja ocierałem maniakalnie usta. Właśnie, wycierałem maniakalnie usta. Przysiadłem na krześle i długo nie mogłem zebrać sił i wrażeń. Oczywiście nie było mowy o zakończeniu formalności. Umówiłem się z oficjalistą za tydzień i gdy za tydzień przyjechałem do Jeleniej Góry miasto wrzało od plotek na temat upadku banku, w którym miałem przeprowadzić transakcję. Gdybym ją przeprowadził, straciłbym bardzo wiele, być może więcej niż miałem. Bankier miał upodobanie we wrocławskich, drezdeńskich i berlińskich diwach operetkowych i tak się zapamiętał w miłości do sopranistek, że stracił majątek, co skwitował krótko i dosadnie, wieszając się we wrocławskim hotelu. No i co? Jak to potraktować? Może mi się przywidziało, że ci okładający się pięściami młodzieńcy tylko markowali bójkę? Może mi się przywidziało, że się do mnie ironicznie uśmiechali? Może. I rzecz jasna ich okrzyki, oszustwo, oszustwo, to był przypadek. Niech i tak będzie, niech to był przypadek. Ale w zdarzeniu, którego byłem uczestnikiem kilka miesięcy później, to nie był przypadek, to nie mógł być przypadek, niech to diabli, to na pewno nie był przypadek. Posłuchajcie: udałem się pewnego ranka na przejażdżkę konną z panią M. Była piękna pogoda, słonecznie, ale niezbyt upalnie, konie szły ochoczo. Na potokiem Malina zsiedliśmy z koni na przestronnej łące kolorowej od kwiatów. Śnieżka podcięta Kotłem Łomniczki pięła się horngnejsami w górę i sterczała w promieniach wczesnego słońca. Pani M. zbliżyła się do mnie i uderzając pejczem po sukni powiedziała: Mój drogi Józefie, dlaczego jest pan u nas tak rzadkim gościem, przecież wie pan, jak go lubię…
I co? Może te wszystkie wydarzenia to przypadki, nie ma w nich nic tajemniczego, wszystko da się wytłumaczyć w granicach zdrowego rozsądku? Przyznaję, że dla osoby postronnej, znającej tylko zewnętrzne akty tych wydarzeń, wszystko wydawać się może normalne, a te tylko przeze mnie zaobserwowane uśmiechy ironiczne, te porozumiewawcze uniesienia brwi i prawie mrugnięcia to mogą być tylko moje urojenia, tak jak i jakąś naturalną przyczyną można by wytłumaczyć te moje ocieranie ust, które zresztą tylko w Karkonoszach mi się przytrafia. No cóż, znacie mnie panowie jako człowieka mocno stąpającego po ziemi, jako sceptycznego realistę, który mistycyzm w trywialnym sensie tego słowa traktuje może nie z pogardą, ale z zakłopotaniem. Znacie mnie panowie jako człowieka myśli pozytywnej, teorii skierowanej ku działaniu. Znacie mnie panowie nie tylko jako pisarza, lecz również jako badacza przyrody, który sprawdza w eksperymencie swoje domniemania na temat praw naturalnych. I tu nagle wynurzam się panom jako człowiek, który został naznaczony przez tajemniczy słowiański lud Wierzcholców. Lud, który ze mną utrzymuje jednostronny dyskretny kontakt, pomagając mi i ratując mnie we wszelkiej potrzebie, radząc mi pośrednio poprzez towarzyszące zjawiska, które są jasnymi po rozwiązaniu znakami. Muszę panom powiedzieć, że rozumiem doskonale, iż mogę być otoczony podejrzeniem trywialnego mistycyzmu. Ale tylko i wyłącznie w przypadku spraw związanych z Wierzcholcami i Karkonoszami. Tylko w tym przypadku można mnie podejrzewać, że widzę rzeczy, których nie ma, że tylko wmawiam sobie, że istnieją. Sobie, bo nigdy nikomu o nich nie mówiłem, bo po raz pierwszy dzisiaj o tych sprawach właśnie panom, jako moim przyjaciołom, mówię. Jeśli natomiast istnieją one tylko w moim umyśle, a jest to także jakiś rodzaj istnienia i nikt nie może z pewnością powiedzieć, że jest to rodzaj istnienia godny wzgardy, bo cóż byśmy z ideami robili, my hodowcy myśli jako praktycznej trzody, którą rozmnażamy ku pokrzepieniu żołądków, jeśli natomiast ― powtarzam ― istnieją one tylko w moim umyśle, to istnieją mocniej niż ślady jakiejś innej niezaprzeczalnej rzeczywistości. A najmocniej żyje we mnie wspomnienie tego, że byłem podczas uczty Wierzcholców przez długie chwile niewidzialny. Że patrzyłem na wszystko, że byłem wśród nich i byłem niewidzialny. Niewidzialny.
Sport w kotlinie. Sport karkonoski.
Repatriant sudecki, jego syn i wnuki
Obserwatorium Karkonoskie - odsłona trzydziesta trzecia. 22 kwietnia 2010r. Udział wzięli: Michał Guz (odczyt) oraz Andrzej Więckowski (wstęp i prowadzenie).
Kotlina emerytów.
Obserwatorium Karkonoskie - odsłona trzydziesta druga. 25 marca 2010r. Udział wzięli: Anita Hładziak, Izabela Zdulska, Paweł Mikołaj Krzaczkowski, Kamil Radomski. Wstęp i prowadzenie: Andrzej Więckowski.
Ach piękne to były czasy, kiedy młodość pijanym zygzakiem wylewała się na ulice. Szedłeś na murek i raczyłeś się tańszymi gatunkami wina. Jak pojawiało się zagrożenie, to zmieniałeś murek, jak było za późno, to cię spisywali. Jak murek nie pasował, szedłeś do Atrapy, która była jeszcze klubem młodej alternatywy, i gdzie rzadko można było znaleźć miejsce przy stoliku. Szedłeś do Macedonii, i rozmawiałeś o literaturze, filozofii, muzyce, aż szczęka odmawiała ci posłuszeństwa. Szedłeś do Oko Loko, gdzie ciało obok ciała, i gdzie wieczorami oglądałeś filmy Lyncha. To są jeleniogórskie historie. Mnóstwo, mnóstwo młodzieży reprezentującej najróżniejsze subkultury: panki, rastafarianie, metale, dresy raczej nie. To było widać. Wystarczyło wyjść z domu. Kiedy robiło się cieplej, wylegali całą masą. W modzie były długie włosy, niemal każdy młodzieniec przymuszał się do ich zapuszczenia. W modzie były glany. Trzeba było się nakombinować żeby zdobyć na nie pieniądze. Szło się na murek za atrapą, szło się na murek na Kopernika, obok był jeszcze spożywczak, szło się na Grzybek i gdziekolwiek indziej, byleby dyskretnie, byleby inni nie wyprzedzili twój koncept. Wystarczyło wyjść na ulicę, żeby się przekonać, że to miasto żyje, wystarczyło wybrać się na festiwal teatrów ulicznych, żeby się zdziwić tą masą młodych ludzi zapełniających każdy skrawek rynku. Wystarczyło przejść się na rynek, żeby spotkać dwudziestu punków bębniących na bongosach, albo tłuczących na gitarze ostatnie przeboje Dezertera, Armii, Kultu, albo jakieś rastafariańskie dżingle na cześć Dża. Mogłeś odnieść wrażenie, że za dużo, że aż do przesady, do obrzydzenia. Ten nadmiar, subkulturowy wykwit, kłół aż w oczy. Kiedy pogoda nie dopisywała, zbierałeś bandę i szliście tu lub tam, do miejsc po brzegi przepełnionych młodością rajcującą się samą sobą w oparach rocka, punka, jazzu, albo etno. Jak znudziło cię miasto, robiłeś miastu papa i jechałeś gdzie indziej, na ten, czy inny festiwal, na ten czy inny koncert, których było wtedy pełno, jak i pełno było tam ludzi. Lubawka, Lwówek Śląski, Borowice to dla tamtego pokolenia legendy.. Teraz to cienie własnej przeszłości, tak samo jak i Jelenia Góra. Nie znajdziesz już takiej masy. Zastaniesz tylko resztki, zżółkłe ogryzki. Nie ma już tych ludzi i nie ma tych koncertów, festiwali, nie jest to już wyraźną jakością efektywnie przeobrażającą krajobraz społeczny danego miejsca.
Było to niewątpliwie wynikiem wyżu demograficznego, ilości, która przeobrażała się w społecznie efektywną jakość. Ale nie było to wyłącznie kwestią ilości. Było to także, jeśli nie przede wszystkim, sprawą ducha czasu, którego kształtem popularnym była wonczas szeroko rozumiana kultura niezależna, działanie oddolne, kultura kontestująca. Ta kontrkulturowość i występowanie przeciw banalności popkultury były znamieniem tamtych dni. Dzisiaj zjawisko to nie występuje z taką siła, właściwie zupełnie zapadło się pod ziemię. Kontrkulurę niemal doszczętnie przechwycił przemysł medialny, przemysł rozrywkowy, który zawłaszczył sobie przestrzeń i życie społeczne w stopniu nieznanym jeszcze dziesięć lat temu. Młodość w naszym regionie być może i z tego tytułu nie występuje jako siła społeczna, jako określony zespół jakości efektywnie zaważających na życiu społecznym. Nie miało to rzecz jasna przełożenia na program oficjalnych instytucji kultury, które żyły swoim własnym, spokojnym, mieszczańskim trybem życia. Ta młodość tworzyła wtedy swoje własne zjawiska, swoje własne sceny, swoje własne działania, swoje własne, znacznie bardziej niż dzisiaj spontaniczne, kody kulturowe, kanały komunikacji. Dzisiaj o kodach kulturowych, o kanałach komunikacji, o wyglądzie, o modzie, itd. w znacznie większym stopniu decyduje przemysł.
To z pewnością nie pełne wytłumaczenie zjawiska upadku kultury alternatywnej, kultury do it your self, która jeszcze całkiem niedawno współkształtowała przestrzeń społeczną tego regionu. Zapadło się i tyle. Wystarczyło wyjechać na studia i wrócić po siedmiu latach, żeby zobaczyć skalę zmian, skalę wyludnienia i martwicy jaka zapanowała w mieście, a zapewne i w całej kotlinie.
Nie chciałbym, żeby słowa, które Państwu odczytałem zostały odebrane jako klasyczny przypadek nostalgii za wyidealizowanym, o ile dla Państwa może to mieć cokolwiek wspólnego z ideałem, a zatem, za wyidealizowanym światem beztroskiego dojrzewania. Zwracam Państwu tylko uwagę na fakt, który być może umknął Państwa uwadze, na fakt, że nasz, a pozwólcie Państwo, że posłużę się tutaj słowem nasz, a zatem że nasz mikrokosmos zatracił swoją całkiem niedawną społeczną dynamikę. Resztę Państwo już wiecie. O tym, że region nie stwarza perspektyw zatrudnienia, nie daje szans na małą stabilizację osób wchodzących w dorosłe życie, osób, które nawet z miłości do miejsca w którym przyszło im przeżyć swoją wczesną młodość, chciałyby tutaj wrócić na stare śmieci, pod warunkiem jednakże, że nie będą to same śmieci, i nie przyjdzie im żyć w upokorzeniu biedy, ciągłego wypraszania się o zatrudnienie, bylejaką pracę, bo przecież już nie taką w której mogliby się spełniać, która pozwalałaby im na w miarę dostatnie życie, na społeczny awans, życie wolne od lęku upadku w nędzę i zgorzkniałe niespełnienie. Zapewne wiecie też Państwo, że region nie daje prawie żadnych społecznie zinstytucjonalizowanych form spędzania wolnego czasu, w którym bardzo młodzi i młodzi ludzie mogliby poczuć, że ktoś, ktoś, kto nie jest nimi, albo też, co już niespotykane, ktoś z nich, przemawia do nich ich własnym językiem, ich kodem, ich symbolami. Zapewne wiecie też Państwo, że instytucje kultury straciły młodego słuchacza, widza, uczestnika. Zapewne zauważyli Państwo, że ageizm, a więc dyskryminacja ze względu na wiek dyskryminuje w naszej przestrzeni społeczno-kulturalnej przede wszystkim ludzi młodych. Zapewne zauważyli Państwo, że wiele młodych osób wyjeżdża z miasta, i niewielu wraca, i że właściwie nie ma do dzisiaj w regionie tego, co od dawna powinno charakteryzować politykę regionalną, a więc konsekwentnie i kompetentnie realizowanej polityki demograficznej.
Czy kotlina jeleniogórska może stać się kotliną emerytów? Być może. Proszę wszakże zauważyć, że jak świat światem, ludzie umierają. Emeryci także. Jeżeli kotlina będzie tylko kotliną emerytów – pytanie samo ciśnie się na usta - kto przyjdzie po emerytach?
Kilka lat temu pojechałem do rodziny, mieszkającej w Plauen w Dolnej Saksonii. Miasto niewiele mniejsze od Jeleniej Góry. Odnowione? A jakże. Zadbane? A jakże? Czyste? A jakże. Galerie handlowe? A jakże. Ale widzę, że jakoś dziwnie. Drugi dzień wędruję po mieście i jakoś nikogo poniżej trzydziestki. Straciłem zainteresowanie dla zabytków. Intrygowało mnie, co innego. Odnowione? A jakże. Zadbane? A jakże? Czyste? A jakże. Ale co się do diabła podziało z młodzieżą z Plauen. Z tym właśnie pytaniem wędrowałem po mieście Plauen w Dolnej Saksonii. Odnowione? A jakże. Zadbane? A jakże? Czyste? A jakże. Po kilku godzinach zszedłem z jakiegoś zamkowego wzniesienia. Idę wzdłuż brzegu jakiegoś kanału. I wreszcie, jakieś 50 metrów przede mną, nie wierzę własnym oczom, para nastolatków mizia się przede mną. I cóż za niefart - turyści z Francji.
Paweł M. Krzaczkowski
Kotlina emerytów
Ach piękne to były czasy, kiedy młodość pijanym zygzakiem wylewała się na ulice. Szedłeś na murek i raczyłeś się tańszymi gatunkami wina. Jak pojawiało się zagrożenie, to zmieniałeś murek, jak było za późno, to cię spisywali. Jak murek nie pasował, szedłeś do Atrapy, która była jeszcze klubem młodej alternatywy, i gdzie rzadko można było znaleźć miejsce przy stoliku. Szedłeś do Macedonii, i rozmawiałeś o literaturze, filozofii, muzyce, aż szczęka odmawiała ci posłuszeństwa. Szedłeś do Oko Loko, gdzie ciało obok ciała, i gdzie wieczorami oglądałeś filmy Lyncha. To są jeleniogórskie historie. Mnóstwo, mnóstwo młodzieży reprezentującej najróżniejsze subkultury: panki, rastafarianie, metale, dresy raczej nie. To było widać. Wystarczyło wyjść z domu. Kiedy robiło się cieplej, wylegali całą masą. W modzie były długie włosy, niemal każdy młodzieniec przymuszał się do ich zapuszczenia. W modzie były glany. Trzeba było się nakombinować żeby zdobyć na nie pieniądze. Szło się na murek za atrapą, szło się na murek na Kopernika, obok był jeszcze spożywczak, szło się na Grzybek i gdziekolwiek indziej, byleby dyskretnie, byleby inni nie wyprzedzili twój koncept. Wystarczyło wyjść na ulicę, żeby się przekonać, że to miasto żyje, wystarczyło wybrać się na festiwal teatrów ulicznych, żeby się zdziwić tą masą młodych ludzi zapełniających każdy skrawek rynku. Wystarczyło przejść się na rynek, żeby spotkać dwudziestu punków bębniących na bongosach, albo tłuczących na gitarze ostatnie przeboje Dezertera, Armii, Kultu, albo jakieś rastafariańskie dżingle na cześć Dża. Mogłeś odnieść wrażenie, że za dużo, że aż do przesady, do obrzydzenia. Ten nadmiar, subkulturowy wykwit, kłół aż w oczy. Kiedy pogoda nie dopisywała, zbierałeś bandę i szliście tu lub tam, do miejsc po brzegi przepełnionych młodością rajcującą się samą sobą w oparach rocka, punka, jazzu, albo etno. Jak znudziło cię miasto, robiłeś miastu papa i jechałeś gdzie indziej, na ten, czy inny festiwal, na ten czy inny koncert, których było wtedy pełno, jak i pełno było tam ludzi. Lubawka, Lwówek Śląski, Borowice to dla tamtego pokolenia legendy.. Teraz to cienie własnej przeszłości, tak samo jak i Jelenia Góra. Nie znajdziesz już takiej masy. Zastaniesz tylko resztki, zżółkłe ogryzki. Nie ma już tych ludzi i nie ma tych koncertów, festiwali, nie jest to już wyraźną jakością efektywnie przeobrażającą krajobraz społeczny danego miejsca.
Było to niewątpliwie wynikiem wyżu demograficznego, ilości, która przeobrażała się w społecznie efektywną jakość. Ale nie było to wyłącznie kwestią ilości. Było to także, jeśli nie przede wszystkim, sprawą ducha czasu, którego kształtem popularnym była wonczas szeroko rozumiana kultura niezależna, działanie oddolne, kultura kontestująca. Ta kontrkulturowość i występowanie przeciw banalności popkultury były znamieniem tamtych dni. Dzisiaj zjawisko to nie występuje z taką siła, właściwie zupełnie zapadło się pod ziemię. Kontrkulurę niemal doszczętnie przechwycił przemysł medialny, przemysł rozrywkowy, który zawłaszczył sobie przestrzeń i życie społeczne w stopniu nieznanym jeszcze dziesięć lat temu. Młodość w naszym regionie być może i z tego tytułu nie występuje jako siła społeczna, jako określony zespół jakości efektywnie zaważających na życiu społecznym. Nie miało to rzecz jasna przełożenia na program oficjalnych instytucji kultury, które żyły swoim własnym, spokojnym, mieszczańskim trybem życia. Ta młodość tworzyła wtedy swoje własne zjawiska, swoje własne sceny, swoje własne działania, swoje własne, znacznie bardziej niż dzisiaj spontaniczne, kody kulturowe, kanały komunikacji. Dzisiaj o kodach kulturowych, o kanałach komunikacji, o wyglądzie, o modzie, itd. w znacznie większym stopniu decyduje przemysł.
To z pewnością nie pełne wytłumaczenie zjawiska upadku kultury alternatywnej, kultury do it your self, która jeszcze całkiem niedawno współkształtowała przestrzeń społeczną tego regionu. Zapadło się i tyle. Wystarczyło wyjechać na studia i wrócić po siedmiu latach, żeby zobaczyć skalę zmian, skalę wyludnienia i martwicy jaka zapanowała w mieście, a zapewne i w całej kotlinie.
Nie chciałbym, żeby słowa, które Państwu odczytałem zostały odebrane jako klasyczny przypadek nostalgii za wyidealizowanym, o ile dla Państwa może to mieć cokolwiek wspólnego z ideałem, a zatem, za wyidealizowanym światem beztroskiego dojrzewania. Zwracam Państwu tylko uwagę na fakt, który być może umknął Państwa uwadze, na fakt, że nasz, a pozwólcie Państwo, że posłużę się tutaj słowem nasz, a zatem że nasz mikrokosmos zatracił swoją całkiem niedawną społeczną dynamikę. Resztę Państwo już wiecie. O tym, że region nie stwarza perspektyw zatrudnienia, nie daje szans na małą stabilizację osób wchodzących w dorosłe życie, osób, które nawet z miłości do miejsca w którym przyszło im przeżyć swoją wczesną młodość, chciałyby tutaj wrócić na stare śmieci, pod warunkiem jednakże, że nie będą to same śmieci, i nie przyjdzie im żyć w upokorzeniu biedy, ciągłego wypraszania się o zatrudnienie, bylejaką pracę, bo przecież już nie taką w której mogliby się spełniać, która pozwalałaby im na w miarę dostatnie życie, na społeczny awans, życie wolne od lęku upadku w nędzę i zgorzkniałe niespełnienie. Zapewne wiecie też Państwo, że region nie daje prawie żadnych społecznie zinstytucjonalizowanych form spędzania wolnego czasu, w którym bardzo młodzi i młodzi ludzie mogliby poczuć, że ktoś, ktoś, kto nie jest nimi, albo też, co już niespotykane, ktoś z nich, przemawia do nich ich własnym językiem, ich kodem, ich symbolami. Zapewne wiecie też Państwo, że instytucje kultury straciły młodego słuchacza, widza, uczestnika. Zapewne zauważyli Państwo, że ageizm, a więc dyskryminacja ze względu na wiek dyskryminuje w naszej przestrzeni społeczno-kulturalnej przede wszystkim ludzi młodych. Zapewne zauważyli Państwo, że wiele młodych osób wyjeżdża z miasta, i niewielu wraca, i że właściwie nie ma do dzisiaj w regionie tego, co od dawna powinno charakteryzować politykę regionalną, a więc konsekwentnie i kompetentnie realizowanej polityki demograficznej.
Czy kotlina jeleniogórska może stać się kotliną emerytów? Być może. Proszę wszakże zauważyć, że jak świat światem, ludzie umierają. Emeryci także. Jeżeli kotlina będzie tylko kotliną emerytów – pytanie samo ciśnie się na usta - kto przyjdzie po emerytach?
Kilka lat temu pojechałem do rodziny, mieszkającej w Plauen w Dolnej Saksonii. Miasto niewiele mniejsze od Jeleniej Góry. Odnowione? A jakże. Zadbane? A jakże? Czyste? A jakże. Galerie handlowe? A jakże. Ale widzę, że jakoś dziwnie. Drugi dzień wędruję po mieście i jakoś nikogo poniżej trzydziestki. Straciłem zainteresowanie dla zabytków. Intrygowało mnie, co innego. Odnowione? A jakże. Zadbane? A jakże? Czyste? A jakże. Ale co się do diabła podziało z młodzieżą z Plauen. Z tym właśnie pytaniem wędrowałem po mieście Plauen w Dolnej Saksonii. Odnowione? A jakże. Zadbane? A jakże? Czyste? A jakże. Po kilku godzinach zszedłem z jakiegoś zamkowego wzniesienia. Idę wzdłuż brzegu jakiegoś kanału. I wreszcie, jakieś 50 metrów przede mną, nie wierzę własnym oczom, para nastolatków mizia się przede mną. I cóż za niefart - turyści z Francji.
Paweł M. Krzaczkowski
Szlaki kulturowe - cz. 2
Obserwatorium Karkonoskie - odsłona trzydziesta pierwsza. 11 lutego 2010r. Udział wzięli:
Andrzej Mateusiak oraz Emil Mendyk. Wstęp i prowadzenie: Andrzej Więckowski.
Andrzej Mateusiak oraz Emil Mendyk. Wstęp i prowadzenie: Andrzej Więckowski.
Szlaki kulturowe.
Obserwatorium Karkonoskie - odsłona trzydziesta. 22 stycznia 2010r. Udział wzięli: Gabriela Zawiła, dr Stefania Żelasko. Wstęp i prowadzenie: Andrzej Więckowski.
Subskrybuj:
Posty (Atom)